Helaas, het product is niet meer beschikbaar.
Sluiten.jpg)
door: Arnold Bakker - Trainer/ Relatiebeheerder IPC en Veiligheidskundige (HvK)
Arboweetjes | Ziekte van Lyme toegelicht!
Iedereen die werkzaam is in de openbare ruimte is op de hoogte van de gevolgen van een tekenbeet die ziekte van Lyme veroorzaken kan. Daar gaan we tenminste vanuit! Maar wat blijkt; we mogen er niet vanuit gaan dat iedereen goed op de hoogte is van de ziekte van Lyme.
Ik zal in deze blog eerst kort ingaan op wat de ziekte van Lyme is en hoe wordt deze veroorzaakt.Daarna gaan we in wat de Arbowetgeving hierover zegt.Tot slot nog enkele adviezen.
Ziekte van Lyme
De ziekte van Lyme wordt overgebracht door een teek. Een teek is een spinachtig insect die vooral in bossen, struiken, gras, duinen, heide en openbaar groen, zoals parken leeft.
Teken zijn meestal zwart-bruine diertjes die beperkt kunnen springen of vliegen. Ze kruipen of klimmen op mensen en dieren, vaak gastheren genoemd. Een duidelijk kenmerk van een teek is dat er geen of nauwelijks een scheiding tussen kopborststuk en achterlijf bestaat. De teek heeft net als andere spinachtigen acht poten. In de jeugdfase (larven) zes poten. De poten zijn vergeleken met andere spinachtigen klein.
De kop van de teek is vrij klein en slecht zichtbaar en heeft verschillende monddelen. De zuigsnuit (hypostoom) doet denken aan een tong en bestaat uit een met weerhaken getand steekorgaan, eigenlijk moet je dit zien als een soort boororgaan. De teek brengt dit in de huid van zijn gastheer en hij verankert zich hiermee in de huid.
In het speeksel van de teek zit zowel een verdovende stof als een stof die de bloedstolling tegengaat. Hierdoor wordt de tekenbeet niet gevoeld en kan de teek zich onmerkbaar ergens vastbijten. Een teek kan enige dagen tot wel een week lang op dezelfde gastheer blijven zitten.
Teken zijn er het hele jaar door, maar zodra de temperatuur boven de 5 tot 10 °C komt, kunnen teken actief worden. De meeste mensen worden gebeten in de periode van maart tot en met oktober.
Er komen wereldwijd verschillende soorten teken voor, laatste schatting is 820 soorten. In Nederland komen nu ongeveer 10 soorten voor waarvan een aantal ziekteverschijnselen kunnen veroorzaken. Dit aantal is groeiende door klimaatveranderingen en reisgedrag van mensen en dier.
Momenteel is de schapenteek (Ixodes ricinus) de grootste veroorzaker van de ziekte van Lyme (Borrelia burgdorferi). Deze teek is eveneens de veroorzaker van een aantal allergische reacties welke uiterst vervelend zijn.
Een andere tekensoort die in opmars is komt uit het Middellandse Zee gebied, de Dermacentor teek. Deze teek kan de TIBOLA-ziekte (Ricketsia slovaca bacterie ) overbrengen, deze wordt ook de hondenkiller genoemd. Deze teek is zeker niet ongevaarlijk voor mensen en is inmiddels in Nederland gesignaleerd.
De TIBOLA-ziekte is meestal te herkennen aan een pukkeltje dat gaat zweren en na enkele dagen geel vocht afscheidt, waardoor korsten worden gevormd. Dit kan gepaard gaan met vergrote lymfeklieren en een kale plek op de huid. De klachten kunnen 1 tot 55 dagen (gemiddeld 9) na de beet ontstaan en maanden aanhouden. Een antibioticakuur is nodig om de ziekte te behandelen.
We zullen ons nu beperken tot de schapenteek, met name de ziekte van Lyme.
Lyme oorzaak
In het laatste onderzoek naar teken in Nederland bleek van de onderzochte (schapen)teken gemiddeld 23,6% geïnfecteerd te zijn met Borrelia burgdorferi. Een volwassen vrouwtjesteek die ziekteverwekkers bij zich draagt kan deze aan een deel van de eitjes doorgeven. De eitjes en de larven kunnen dus al geïnfecteerd zijn. Dit houdt in dat ook een beet van de Larve en de Nimf ziekte van Lyme kunnen veroorzaken.
De meeste teken raken geïnfecteerd door zich te voeden met geïnfecteerd bloed van een gastheer. Vooral de nimfen, die al een keer bloed hebben gezogen en dus een grotere kans hebben geïnfecteerd te zijn, vormen een groot risico voor mensen. Daar ze kleiner zijn dan de volwassen teken, worden ze makkelijker over het hoofd gezien.
Teken reageren op mensen en dieren; ze reageren door het verhoogde koolzuurgehalte in de uitademingslucht, lichaamswarmte, verspreiding van geuren, verandering van lichtinval of een combinatie ervan. Ze zoeken naar een warm en vochtig plekje, bijvoorbeeld achter de oren, in de liezen, knieholtes of oksels.
Welke klachten horen bij de ziekte van Lyme?
Het meest voorkomende signaal van de ziekte van Lyme is een rode ringvormige vlek (erythema migrans ) op de plaats waar de teek heeft gebeten. Soms is er sprake van een blauwachtige of roze vlek. De vlek verschijnt meestal na enkele dagen tot twee weken na de tekenbeet, maar dat kan ook pas na 3 maanden zijn. Het is dus belangrijk de plek van de tekenbeet een aantal maanden goed in de gaten te houden. De vlek wordt binnen een paar dagen een grotere ring. Zo’n ring is typerend voor de ziekte van Lyme. De ziekte van Lyme is te behandelen met antibiotica.
Jaarlijks krijgen ongeveer 25.000 mensen de ziekte van Lyme. Daarvan hebben 70% van de mensen een rode ring- of vlekvormige uitslag op de huid (erythema migrans). De overige 30% krijgt een andere ziekteverschijnselen, zoals: griepachtige klachten, hoofdpijn, stijve nek, koorts, spierpijnen en vermoeidheid.
Dus iemand die mogelijk ziekte van Lyme heeft, heeft niet altijd een rode kring gehad!
De ziekte van Lyme kent globaal 3 stadia:
Het eerste stadium is goed te behandelen met antibiotica. Maar na de antibioticakuur moet nog wel onderzoek plaats vinden of de bacterie daadwerkelijk verdwenen is. Veel artsen vinden dit niet noodzakelijk. Helaas komt daardoor ongeveer 10% van de gevallen terecht in stadium 2.
Verder kan men enige tijd na de tekenbeet griepachtige klachten krijgen, zoals hoofdpijn, stijve nek, koorts, spierpijnen en vermoeidheid. Deze klachten kunnen weer verdwijnen. Als de Lyme-bacterie zich door het lichaam verspreidt, kunnen diverse symptomen ontstaan.
Stadium 2: Vroege gedissemineerde infectie
Na de tekenbeet kan Borrelia burgdorferi in de bloedbaan terecht komen hetgeen tot een gedissemineerde infectie leidt. Er zijn sterke aanwijzingen dat de bacterie al binnen enkel etmalen kan dissemineren en o.a. het centrale zenuwstelsel kan infiltreren. Via het bloed wordt de bacterie in het lichaam verspreid. De bacterie is slechts kort in de bloedbaan aanwezig. De bacterie kan in elk orgaan terecht komen. De meeste ziekteverschijnselen ontstaan in het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart. Zoals al eerder is opgemerkt heeft ongeveer de helft van de patiënten geen tekenbeet of erythema migrans ontdekt. Het komt daarom regelmatig voor dat de ziekteverschijnselen niet direct met de ziekte van Lyme in relatie worden gebracht.
De ziekte van Lyme is een multi-systeem ziekte. Het kan leiden tot o.a. neurologische (zenuwstelsel/hersenen), dermatologische (huid), reumatologische (spieren en gewrichten), cardiologische (hart), opthalmologische (ogen) en psychiatrische klachten.
Stadium 3: Chronische Lyme
Als duur van de ziekte langer dan een jaar is dan spreken we van chronische Lyme. Alle eerder genoemde verschijnselen kunnen een langdurig beloop hebben, ziekteverschijnselen kunnen verminderen en toenemen waarbij de symptomen van orgaansysteem kunnen wisselen.
Naast de specifieke verschijnselen in verschillende orgaansystemen staan bij de chronische vorm van de ziekte de algemene (ook wel aspecifiek genoemde) klachten op de voorgrond. Deze klachten bestaan o.a. uit griepachtige verschijnselen, chronische vermoeidheid, hoofdpijn, voorbijgaande temperatuursverhoging van enkele uren, transpireren, wisselende pijn in spieren, pezen en gewrichten (zonder objectieve lokale ontstekingsverschijnselen).
Vaststellen van de diagnose ziekte van Lyme
De diagnose van de ziekte van Lyme wordt gebaseerd op de ziektegeschiedenis, symptomen en resultaten van onderzoeken. Meestal voert men een bloedtest uit (ELISA of Wstern Blot test). Deze testen worden gebruikt ter ondersteuning van de diagnose. Helaas moet opgemerkt worden dat deze vaak ten onrechte negatief zijn. De bacterie is namelijk pas na 4 tot 6 weken zichtbaar in het bloed.
Er moet opgemerkt worden dat er ook andere testen zijn die werken op DNA toetsing. Deze test wordt de HybriSpot test genoemd. De HybriSpot is een nieuwe DNA PCR methode van Pro Health Medical.
Ook kan men naar het buitenland uitwijken waar op andere wijze dan Nederland wordt getest.
Lyme ziekte wordt gezien als een beroepsziekte
De ziekte van Lyme wordt in Nederland algemeen aanvaard als beroepsziekte.
(Een beroepsziekte is een ziekte of aandoening ontstaan als gevolg van een belasting die in overwegende mate in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden)
Aansprakelijkheid bij beroepsziekte
Zorgplicht van de werkgever houdt onder meer in het treffen van veiligheidsmaatregelen en het verstrekken van instructies om gezondheidsschade van de werknemer te voorkomen. (Lees ook de volgende blog over biologische agentia)
De vraag of een werkgever ook altijd verplicht is om in alle gevallen maatregelen te nemen is onder andere afhankelijk van:
1. De mate van onzekerheid omtrent eventuele risicofactoren en de mogelijke (beroeps)ziekte.
2. De ernst van het risico en de tijd die nodig is om het onderzoek naar het risico te verrichten.
3. Het feit of andere schadelijke effecten bekend zijn.
4. Het feit of het gezondheidsrisico bekend is of had moeten zijn.
Veel werkgevers werken met een zogenaamd tekenprotocol! Vraag ernaar bij je werkgever.
Indien de werkgever niet kan bewijzen dat aan de zorgplicht is voldaan of dat eventuele veiligheidsmaatregelen de gezondheidsschade van de werknemer niet hadden kunnen voorkomen, dan zal de werkgever aansprakelijk zijn, tenzij er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid aan de zijde van de werknemer.
Ook werknemers moeten allerlei stappen ondernemen om te bewijzen dat het om een beroepsgerelateerde ziekte of aandoening gaat, dat is:
1. Elke tekenbeet in de tijd van de werkgever melden met een meldings- of bedrijfsongevallenformulier.
2. De bedrijfsarts en huisarts in kennis stellen.
3. Bewaar de teek (in alcohol). Je kan de teek ook opsturen.
4. Als men besmet is, rode ring of griepachtige verschijnselen/gewrichtsklachten, meteen de werkgever in kennis stellen.
Preventieve maatregelen tekenbeten
Ziekte van Lyme is beter te voorkomen dan te genezen, dat moet een conclusie die je kunt afleiden uit het voorgaande.
Meer informatie? Neem gerust contact met mij op via 026-355 01 00.
Ing. Arnold Bakker (Veiligheidskundige (HvK)
bronnen:
Koningsweg 35,
6816 TG Arnhem
Postbus 393,
6800 AJ Arnhem
Iedere werkdag geopend van 08:00 tot 17:00 uur.
| Telefoon | 026 35 50 100 |
| Fax | 026 44 55 629 |
| info@ipcgroen.nl |
