Arboweetjes: Werken in de regen

De zomer is weer voorbij, de vakanties ook, en veel mensen gaan weer aan de slag in de buitenruimte. In de vorige twee Arboweetjes kwam het werken onder warme omstandigheden uitgebreid aan bod. Nu hebben we in de afgelopen maanden te maken gehad met een lange periode van – soms extreme – warmte. De blogs over werken onder warme omstandigheden zijn dan ook goed gelezen! Binnenkort breekt de herfst weer aan, en dan kun je heel andere weersomstandigheden verwachten. Ook die hebben uiteraard invloed op werken in de buitenruimte. Daarom besteden we in de Arboweetjes de komende weken opnieuw aandacht aan werken onder verschillende soorten weersomstandigheden.

We trappen af met werken onder regenachtige (vochtige) omstandigheden in de buitenruimte. Een onderwerp dat zeker aandacht verdient: als je je zaken op dit gebied niet goed geregeld hebt, kan werken onder regenachtige omstandigheden op termijn leiden tot ziekteverzuim of erger. Lees hieronder wat je kunt doen om veilig en gezond te werken onder natte omstandigheden.

Zorgplicht

Regen, we hebben er in Nederland regelmatig mee te maken. Gelukkig regent het bijna nooit de hele dag. Maar ben je eenmaal nat geregend, dan voelt dat niet prettig aan. Vaak gaat het gepaard met een koud, verkleumd gevoel. In eerste instantie zou je niet denken dat zoiets onder de zorgplicht van de werkgever valt. Maar de waarheid is ook hier anders: werken in de regen valt wel degelijk onder die zorgplicht. De werkgever is verplicht om je voor te lichten over de mogelijke risico’s die werken in regenachtige omstandigheden met zich meebrengt. Tevens is hij verplicht om beschermende middelen ter beschikking te stellen of je een andere manier van bescherming aan te bieden (zie daarvoor ook eerdere Arboweetjes).

Wat zegt de wet?

Ook bij werken in de regen is in principe de arbeidshygiënische strategie van toepassing (zie eerdere blogs en zie ook Arboportaal/Arbeidshygiënische strategie). Hierbij geldt het principe liever voorkomen dan genezen: het heeft de voorkeur om blootstelling aan de regen te vermijden en/of te verminderen boven het ter beschikking stellen van regenkleding.

In het Arbobesluit  staat in hoofdstuk 6 Fysische factoren onder andere het volgende:

Artikel 6.1. Temperatuur

• Rekening houdend met de aard van de werkzaamheden die door de werknemers worden verricht en de fysieke belasting die daar het gevolg van is, veroorzaakt de temperatuur op de arbeidsplaats geen schade aan de gezondheid van de werknemers.
• Indien door de temperatuur op de arbeidsplaats of door ongunstige weersomstandigheden toch schade aan de gezondheid van de werknemers kan ontstaan, worden persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking gesteld. Indien de ter beschikking gestelde persoonlijke beschermingsmiddelen schade aan de gezondheid niet kunnen voorkomen, wordt de duur van de arbeid in een zodanige mate beperkt of wordt de arbeid met een zodanige frequentie afgewisseld door een tijdelijk verblijf op een plaats waar een temperatuur heerst als bedoeld in het eerste lid, dat geen schade aan de gezondheid ontstaat.

Ook is hoofdstuk 8 Persoonlijke beschermingsmiddelen hier van toepassing , met name Artikel 8.1 inzake Algemene vereisten persoonlijk beschermingsmiddel, Artikel 8.2 inzake Keuze persoonlijk beschermingsmiddel en Artikel 8.3 inzake Beschikbaarheid en gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen.

Verder wordt in de diverse Arbocatalogussen ruim aandacht besteed aan werken onder regenachtige omstandigheden. Zie bijvoorbeeld:

Arbocatalogus bouw en infra, zie ook de cao van deze branche

Agroarbo catalogus

Arbocatalogus afvalbranche

Wat zijn de gezondheidsrisico’s?

Hoewel niet keihard wetenschappelijk bewezen, komt het vaak voor dat werken in de regen gepaard gaat met de volgende verschijnselen:

Korte termijn:

• verhoogd ziekterisico: verkoudheid en griep;
• verhoogde kans op kramp in de hand;
• welzijnsklachten, bijna niemand vindt werken in de regen leuk.

Lange termijn:

• reumatische klachten, vanwege de vochtige omstandigheden, maar ook omdat je een handgreep van een machine met meer kracht moet gaan vasthouden. Je staat dan meer bloot aan hand- en armtrillingen. Daarvan is bekend dat er meerdere klachten kunnen ontstaan aan het bewegingsapparaat van ons menselijk lichaam. Let op: Er bestaat een (Europese) richtlijn hand- en armtrillingen waarin wettelijke grenzen worden aangegeven.  Deze is in Nederland verwoord in het Arbobesluit hoofdstuk 6 Fysische factoren, afd.3a art. 6.11a, b en c. Zie hiervoor ook beroepsziekten.nl
• astmatische klachten.

Zijn bovenstaande verschijnselen nog niet heel duidelijk bewezen, aan de onderstaande veiligheidsrisico’s bestaat geen enkele twijfel.

Wat zijn de veiligheidsrisico’s?

Veiligheidsrisico’s zijn globaal onder te verdelen in persoonlijke veiligheidsrisico’s en omgevingsveiligheidsrisico’s.  Hieronder enkele voorbeelden.

Persoonlijke veiligheidsrisico’s:

• Bij het werken met gereedschap en apparaten in de regen ontstaat er een soort waterfilmpje tussen de hand en de steel (zeker bij een gelakte (geverfde) steel) of handvat. Daardoor  wordt de grip minder. De kans dat het werktuig uit je hand glipt wordt daardoor groter. Het kan daardoor een ledemaat raken met een verwonding tot gevolg, het wordt een ongeleid projectiel.
• Als je gaat werken met een elektrisch aangedreven machine die verbonden is aan het elektriciteitsnet (230V) of aggregaat, zijn bij werken onder vochtige omstandigheden zowel de verlengkabel als de machine een bron van risico. Water kan leiden tot kortsluiting, wat  weer kan leiden tot (ernstige) brandwonden. Gelukkig zijn de meeste stroomvoorzieners voorzien van een veiligheidsvoorziening. Denk hierbij aan een stop of zekering of aardlekschakelaar. Maar deze zaken bieden geen 100% veiligheidsgarantie. Je kunt ook (meestal kortdurend) onder stroom komen te staan. Hoe groot het letsel dan is, wordt bepaald door de weg die de stroom aflegt. Als die langs het hart gaat, is er een behoorlijke kans dat dit niet meer naar behoren functioneert. Het kan gaan fibrilleren of zelfs stoppen.

In een gebruikershandleiding bij een machine staat onder welke omstandigheden je een machine wel of niet kan/mag gebruiken. Het lezen van een gebruikershandleiding is een onderdeel van voorlichting en onderricht genoemd in de Arbowet. Een werknemer moet dus op de hoogte zijn van de inhoud van de gebruikershandleiding voor hij gaat werken met een machine.

Omgevingsveiligheidsrisico’s:

• Als je werkt langs of op de weg in de regen, moet je er rekening mee houden dat je een verminderd zicht hebt en daardoor minder alert op je omgeving bent. Hetzelfde geldt voor de andere weggebruikers:  ook die hebben verminderd zicht. Het risico voor een aanrijding wordt dus vele malen hoger.

Afspraken maken

Werken in de regen neemt dus allerlei risico’s met zich mee. De voorbeelden hierboven zijn niet uitputtend: de lijst is makkelijk aan te vullen met andere voorbeelden (misschien weet je er zelf ook een aantal te noemen).  Omdat er toch vaak onder natte omstandigheden gewerkt moet worden, is bewust hiermee omgaan noodzakelijk. Waar ligt de grens wanneer je nog kunt doorgaan met werken en wanneer je moet stoppen? Die grens is erg moeilijk vast te stellen. Daarom is het maken van afspraken hierover noodzakelijk.  Deze afspraken maken grenzen duidelijk voor zowel werkgever als werknemer. Ook de werknemer heeft hier een rol in: hij moet de gemaakte afspraken nakomen. Zijn de afspraken er niet of zijn deze onduidelijk of onvolledig, dan moet hij op basis van zijn ervaring en opleiding redelijkerwijs in staat worden geacht om het risico dat het werk met zich meebrengt te kunnen inschatten. Hij wordt dan geacht overeenkomstig te handelen als het risico te hoog wordt om nog acceptabel te zijn.

Maatregelen om medewerkers in de openbare ruimte te beschermen

Uitgangspunt is en blijft: ‘bezint eer ge begint’. De al eerder genoemde arbeidshygiënische strategie is van toepassing. Voorkeursaanpak is: begin met het bestrijden van de bron van de risico’s en neem daarna collectieve maatregelen. Lukt dat niet, pas dan individuele maatregelen toe en pas voor de restrisico’s de PBM’s toe.

Maatregelen die de werkgever kan nemen:

• Geef eerst een goede voorlichting aan medewerkers: vertel wat de risico’s zijn en wat eraan gedaan moet worden om ze te vermijden.
• Maak een goede werkplanning: misschien kan hierdoor het werken in de regen verminderd worden.
• Kies een andere machine die wel tegen vochtige omstandigheden kan.
• Kies voor een andere werkmethode.
• Zorg voor afscherming van directe regen. Gebruik bijvoorbeeld afschermingskleden bij steigers, of een paraplu.
• Zorg voor de juiste Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM’s)
• Zorg dat er toezicht is op het naleven van de regels.

Meer over PBM’s bij werken in de regen

PBM’s worden ter beschikking gesteld door de werkgever, met duidelijke gebruiksinstructies ten aanzien van doorwerkkleding (regenkleding), nekflap aan de helm/pet, ander type handbescherming gebruiken, schoenen regelmatig invetten zodat ze de voeten droog houden, enz.

Er zijn vele soorten PBM’s die de werknemer kunnen beschermen. Er wordt vaak ten onrechte  bezuinigd op de kwaliteit hiervan. Zo kan de doorwerkkleding zo vloeistof- en winddicht zijn dat je je door transpireren zeer oncomfortabel gaat voelen, om maar niet te spreken over het effect op onze neus. Dit heeft een negatieve invloed op het welzijnsniveau van de werknemer.  

Kies daarom altijd voor beschermende kleding die van ademend materiaal is gemaakt en voorzien is van het onderstaande pictogram:

Dit pictogram op kleding geeft aan dat de kleding genormeerd is.

De X- en Y-waarde

Het pictogram heeft als symbool een paraplu, met daarnaast boven elkaar twee waarden: X en Y. De X-waarde geeft de waterdichtheid aan en wordt weer verdeeld in 3 klassen, waarvan 3 de hoogste bescherming biedt (dus het meest waterdicht) en 1 de laagste.

De Y-waarde geeft de waterdampdoorlaatbaarheid (het ademende vermogen) aan van het materiaal waarvan de kleding is gemaakt.  Ook de Y-waarde is verdeeld in drie klassen: klasse 3 is de meest ademde stof en klasse 1 de minst ademende.

Aan de kleding worden nog andere voorwaarden gesteld, zoals  treksterkte, scheurweerstand, krimp en naadsterkte. Je kunt dat vinden in de norm EN ISO 13688 (voorheen EN 340).

Uiteraard mogen er in de kleding geen openingen zitten die bij normaal gebruik water doorlaten, zoals bijvoorbeeld uitritsbare mouwen. Zie voor meer informatie over beschermende kleding bijvoorbeeld deze website.

Ademende stoffen

Veel waterdichte kleding bestaat uit verschillende lagen, soms voorzien van een membraanstof. Dit is een dunne vlieslaag met poriën. Iedere porie is vele malen kleiner dan een waterdruppel, maar groot genoeg om een waterdampmolecuul door te laten. Zo kan water er dus niet doorheen, maar waterdamp (zweet) wel. De kleding met membraanstof gaat functioneren wanneer er een verschil in temperatuur en luchtvochtigheid is tussen de binnen- en buitenzijde van de kleding. Doordat de lichaamstemperatuur over het algemeen hoger is dan de omgevingstemperatuur, ontstaat in de kleding een iets hogere druk dan erbuiten. Hierdoor wordt de waterdamp naar buiten 'geduwd'. Hoe kouder het is, hoe groter het ademende vermogen van de kleding is. Let er bij aanschaf van beschermende kleding dus op of de kleding voorzien is van een membraanlaag.

Enkele voorbeelden van dit soort kleding:

• kleding uitgevoerd met GORE-TEX® membraan. Dit is het oudste en bekendste merk.

Bron: https://www.zwerfkei.nl/keuzehulp/waterdichte-kleding

Maar je hebt bijvoorbeeld ook:  

• DRYtech™ van Mammut,
• HyVent® Alpha van The North Face
• Defender® van Eider

Er bestaat ook kleding die voorzien is van een coating, een waterdichte laag die aan de binnenzijde van de stof wordt aangebracht. Deze kleding is vaak goedkoper, maar meestal ook minder duurzaam. Soms zie je dat de buitenzijde van de stof is geïmpregneerd met een waterafstotende laag. Je kunt dit herkennen aan waterdruppels die erop blijven liggen. Deze laag is behoorlijk aan slijtage onderhevig, Daarom moet je de kleding regelmatig opnieuw impregneren. Let op: vooral wassen heeft een zeer nadelige invloed op de laag. Lees dus altijd het wasvoorschrift van de kleding, te vinden in de handleiding bij de kleding.

Goedkoop = duurkoop

Realiseer je goed dat goedkoop op termijn duurkoop wordt bij het aanschaffen van PBM’s. Kijk ook goed naar het draagcomfort. Zit het comfortabel, dan zal een werknemer  meer geneigd zijn de kleding te gebruiken.

Voorlichtingen en toezicht houden

Voorlichting is een must. Je kunt dit op allerlei manieren organiseren, bijvoorbeeld met posters, toolboxmeetings, e-mail, deze nieuwsbrief uitdraaien en op een infobord hangen enz.

Als je zaken voorschrijft, moet er ook toezicht gehouden worden op naleving van de afspraken. In de wet staan voorlichting en toezicht genoemd. Beide moeten goed geregeld zijn.

 

Tot slot

Het is belangrijk dat je je bewust bent van de risico’s die je dagelijks loopt tijdens het werken in de buitenruimte. Arbowet en Arbobesluit , -regeling en -catalogus geven goede richtlijnen hoe we ermee om moeten gaan. Gebruik je verstand en schat steeds van tevoren de risico’s in. Zo verklein je de gezondheids- en veiligheidsrisico’s en blijft de openbare ruimte een mooi vakgebied om werkzaam in te zijn.

 

Meer weten of reageren op deze blog?

Neem dan contact op met ing. Arnold Bakker, Veiligheidskundige (HvK) en Oranje kruis-docent bij IPC Groene Ruimte:
E info@ipcgroen.nl
T 026 – 355 0100

Deel deze pagina