Ons gedrag: vaak minder rationeel dan we denken

Soms is het nodig dat mensen hun vaste gedrag veranderen. Dat kan bijvoorbeeld nodig zijn in een werksituatie, wanneer de buitenwereld er anders uit gaat zien dan werknemers gewend zijn. Maar het is niet zo eenvoudig voor mensen om hun gedrag zomaar even te veranderen. Dit komt onder andere doordat er heel veel factoren zijn die iemands gedrag kunnen bepalen.

Om structurele gedragsverandering te realiseren, is het van belang om te starten met inzicht krijgen in welke factoren het menselijk gedrag bepalen.
In deze nieuwe serie artikelen over ons gedrag en hoe we het kunnen aanpassen gaan we daarom nu eerst in op enkele belangrijke factoren die onbewust invloed (kunnen) hebben op het menselijk gedrag.

Starende ogen dwingen
We denken vaak dat we bewust hebben nagedacht over ons handelen en hoe we ons gedragen. Maar dat is niet het geval: een groot gedeelte van ons gedrag verloopt onbewust en is irrationeel. De omgeving speelt hierbij een grote rol. We worden bijvoorbeeld onbewust beïnvloed door het gedrag van anderen, de omgevingskleuren en geuren en middelen die wel of niet aanwezig zijn, en passen ons gedrag daarop aan, zonder dat we dat in de gaten hebben.

We staan er niet bij stil dat iets simpels als een felgroene kantoormuur invloed kan hebben op ons werk. Toch is het bewijs voor de invloed van de omgeving op ons gedrag overweldigend. Een mooi voorbeeld hiervan is het fenomeen “de starende ogen”. Zo hingen onderzoekers van de Universiteit van Newcastle op verschillende dagen twee verschillende posters in een restaurant. Op beide posters stond een verzoek aan de gasten om hun rommel op te ruimen. Alleen stonden er op de ene poster bloemen en op de andere een stel starende ogen. De mensen die de starende ogen zagen, ruimden twee keer zo vaak hun rommel op als de groep die de bloemenposter zag.

Het onderzoek is gebaseerd op de theorie die nudge psychology (vrij vertaald duw-psychologie) wordt genoemd. Die gaat ervan uit dat mensen zich beter gedragen als ze letterlijk een duwtje in de goede richting krijgen, zonder dat het echt wordt afgedwongen. De starende ogen zouden dat effect hebben. Volgens een van de onderzoekers kan het daarom zinvol zijn om een paar ogen op de muur te schilderen op plekken waar mensen vaak asociaal gedrag vertonen.  (Bron: KIJK-magazine)

Afbeelding: Rijnkade, Gemeente Arnhem (Bron facebook van Gemeente Arnhem).

Kuddegedrag
Een ander voorbeeld van iets wat ons gedrag onbewust beïnvloedt, is dat we de neiging hebben om hetzelfde gedrag te vertonen als mensen in onze omgeving. Dit doen we vanuit een primaire behoefte om geaccepteerd te worden en goedkeuring te krijgen. Het geldt vooral als het om mensen gaat die dicht bij ons staan en die belangrijk voor ons zijn. We gaan ervan uit dat die mensen de juiste beslissingen nemen. Tegelijkertijd zijn we ook geneigd om gedrag te vertonen dat in het algemeen het meest acceptabel is, of dit nu gewenst of ongewenst gedrag is.

Ongewenst kuddegedrag ontwikkelt zich vaak als een soort sneeuwbaleffect: als één persoon een bepaalde norm overschrijdt, gaan langzamerhand steeds meer mensen hetzelfde doen. Ter illustratie: Op de openbare weg in een buitengebied waar verwacht wordt dat je 80 rijdt, rijden een aantal mensen voor jou 95 km per uur. Blijf jij 80 km rijden?

Handelen vanuit gewoontes
Het is goed om te herkennen of je eigen gedrag beredeneerd is of dat je het vanuit een bepaalde gewoonte uitvoert. Bij beredeneerd gedrag weeg je verschillende opties tegen elkaar af. Bij een gewoonte denk je niet na en voer je uit, klaar. Het heeft als voordeel dat je niet elke dag hoeft te overwegen welke route je naar je werk moet nemen. Nadeel van dit gewoontegedrag is dat je geen nieuwe informatie opzoekt en dus niet doorhebt dat er bijvoorbeeld een alternatieve en snellere route beschikbaar is.  Of we voor een alternatief kiezen, heeft te maken met onze mening over “het nieuwe”. Sta jij open voor nieuwe en andere ideeën?

Zo zijn er nog vele andere factoren die invloed hebben op ons gedrag. Denk bijvoorbeeld aan de omgeving waarin je bent opgegroeid, alle onbewuste ervaringen uit het verleden, of denk aan het leerniveau, de beschikking over leermiddelen, kennis en vaardigheden en niet de allerminste: je eigen zelfbeeld.

In een volgend artikel gaan we verder met: Gedragsverandering: de top 5 strategieën.

Meer weten?
IPC Groene Ruimte verzorgt regelmatig communicatie trainingen, volledig op maat geschreven voor de organisatie en haar medewerkers. Dit kan een communicatietraject zijn, of bijvoorbeeld als onderdeel binnen een training zoals praktische projectsturing.

IPC Groene Ruimte verzorgt trainingen in kennis en kunde én in houding en gedrag. Neem voor meer informatie contact op met Lisette Obbes, opleidingsadviseur bij IPC Groene Ruimte. E j.obbes@ipcgroen.nl of bel 026-350100

Deel deze pagina