Hoe bestrijd je de eikenprocessierups op een natuurlijke en effectieve manier?

Niemand zal het zijn ontgaan: de zomer van 2018 was lang, heet en (ook) voor sommige inheemse  soorten buitengewoon aangenaam. Een van de gevolgen was opnieuw een grote overlast van de eikenprocessierups, de rups van de eikenprocessievlinder. Deze soort wordt steeds algemener in Nederland en de overlast die de rups veroorzaakt, moet niet worden onderschat: mensen en dieren kunnen er letterlijk ziek van worden en wegen en paden moeten soms worden afgesloten. Dat dit dier bestreden moet worden is wel duidelijk, maar hoe pak je dat nu effectief aan en vooral: hoe doe je dat op een natuurlijke manier? Daaraan besteden we aandacht in deze blog.

Het wordt in voorjaar en zomer inmiddels een vertrouwd beeld: eiken die volhangen met hele bollen met rupsen, die zich vervolgens in een lange processie voortbewegen richting de bladeren van de bomen.  Hun brandharen bezorgen mensen die ermee in aanraking komen een hoop ongemakken. Voor sommige terreineigenaren kan de rups ook andere onaangename gevolgen hebben. Zo werd het recreatiepark ’t Hooge Holt aansprakelijk gesteld voor letsel dat een 78-jarige vakantieganger opliep door de aanwezigheid van de eikenprocessierups op het park. "Als je bomen hebt dan ben je er verantwoordelijk voor. Zeker als er een bankje bij staat. Dat is je zorgplicht.", aldus Arnold van Vliet van Kenniscentrum Eikenprocessierups.

Gemiste kans

Deze case roept direct vragen op. Bijvoorbeeld: waar moet een eigenaar nu precies aan voldoen als het om deze problematiek gaat?  Wat zijn de richtlijnen en waar is dit vastgelegd? Het is allemaal niet duidelijk. Een eigenaar zal waarschijnlijk geneigd zijn om volgend jaar actief te gaan bestrijden met de nu bekende middelen:

• Mechanische bestrijding door zuigen
• Biologische bestrijding met Bacillus thuringiensis, een bacterie
• Biologische bestrijding met aaltjes (nematoden) Steinernema feltiae

Deze aanpakken hebben één ding gemeen: het is vooral symptoombestrijding  op de korte termijn. Het gaat niet echt helpen om de rups duurzaam weg te krijgen. Zo’n aanpak is behalve kostbaar dus ook een gemiste kans. Daarnaast zullen ook andere insecten geschaad worden door de bacterie of de nematode wat niet gaat bijdragen aan het  verbeteren van de biodiversiteit.

Pak de oorzaak van het probleem aan

Een soort bestrijden of verminderen lukt alleen wanneer je begint bij de oorzaak van de overlast. Dat is in dit geval een verstoord natuurlijk systeem. De eikenprocessierups heeft voldoende natuurlijke vijanden. In Nederland zijn deze echter onvoldoende aanwezig op de locaties waar de problemen zich in alle hevigheid voordoen. Het is dus zaak om die natuurlijke vijanden een handje te gaan helpen.

• Maak de omgeving aantrekkelijk voor de natuurlijke vijanden. Dat zijn insecten zoals de sluipwesp, sluipvlieg, larven van de gaasvlieg, zweefvlieg,  tweestippelig lieveheersbeestje en vogels als de koolmees, de pimpelmees en de mus. Mezen zijn erg effectief in het opruimen van nesten van rupsen. Zorg ervoor dat er voldoende (wilde) bloemen (voorjaars-, zomer- en najaarsbloeiers) aanwezig zijn in de beplanting. Die zijn aantrekkelijk voor deze soorten. Alleen het ophangen van nestkasten voor vogels is onvoldoende. Ook buiten het seizoen van de eikenprocessierups hebben deze vogels voedsel en water nodig. Kortom, maak de omgeving aantrekkelijk door diversiteit aan te brengen waardoor er weer een natuurlijk evenwicht ontstaat.
• Zorg al in de ontwerpfase voor meer diversiteit in de omgeving. Richt je in het ontwerp op omstandigheden om het voor de natuurlijke vijanden ideaal te maken.  Zorg voor water, gelaagdheid in de floraopbouw en voor gevarieerdheid in kruiden, bomen, heesters. Creëer schuilplekken en verplaatsingsmogelijkheden voor de fauna.
• Zet in het ontwerp van nieuw te beplanten terreinen ook eens andere soorten dan de zomereik, of wissel die soort in ieder geval af met andere soorten.
• Ook in het onderhoud en beheer kun je veel doen om natuurlijke vijanden te helpen. Maai niet alles in één keer, maai later zodat zaadvorming niet onderbroken wordt. Laat bijvoorbeeld bladafval liggen waar dat kan (mits dit natuurlijk geen gevaar en/of overlast oplevert). Maai eens een keer niet op plaatsen waar dit probleemloos kan. Stel jezelf eens de vraag: wat er zou gebeuren als je niets doet? Uiteraard binnen passende randvoorwaarden als o.a. veiligheid, bereikbaarheid en functionaliteit. Onze definitie van netjes komt lang niet altijd overeen met die van de natuur. Van netjes naar natuur(lijk) netjes!
• Werk aan de verschillende indicatoren waar de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups bij gebaat zijn en pak daarmee de oorzaak aan van de ontstane problematiek.

Wat gebeurt er al?

IPC Groene Ruimte werkt op dit moment aan het actief bevorderen van de biodiversiteit in ontwerp- en beheerfase. Op basis van jarenlange praktische ervaringen wordt gewerkt aan richtlijnen die eigenaren van onze groene leefomgeving en professionals die daarin actief zijn te helpen bij het realiseren van een grotere biodiversiteit.

Wil je hier meer over weten, of wil je reageren op deze blog? Neem dan contact met ons op:

De Bioweter

E info@ipcgroen.nl

Deel deze pagina