ARBOweetje: Wat alle werknemers - én werkgever - moeten weten over veiligheid

Training Sector Gerichte Veiligheid (SGV) laat zien hoe je veilig en gezond werkt in de buitenruimte

Door ing. A. Bakker (HVK)

Inleiding
In eerdere Arboweetjes kwam een aantal keren de zorgplicht van de werkgever ter sprake. Een van de aspecten van die zorgplicht is dat de werkgever aandacht besteedt aan voorlichting en onderricht voor de werknemers. Daar hoort in ieder geval bij dat de werknemers basiskennis hebben van veilig en gezond werken binnen hun functie.
In dit Arboweetje zoomen we nader in op basiskennis over veilig en gezond werken die eigenlijk alle werknemers zouden moeten hebben, maar zeker de werknemers die in de buitenruimte aan de slag gaan.

 

Arbeidsomstandighedenwet
Met name Artikel 8 van de Arbowet, Voorlichting en onderricht, gaat nader in op de zorgplicht van de werkgever.              

1. De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers doeltreffend worden ingelicht over de te verrichten werkzaamheden en de daaraan verbonden risico's, alsmede over de maatregelen die erop gericht zijn deze risico's te voorkomen of te beperken.
2. De werkgever zorgt ervoor dat aan de werknemers doeltreffend en aan hun onderscheiden taken aangepast onderricht wordt verstrekt met betrekking tot de arbeidsomstandigheden.
3. Indien persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking van de werknemers worden gesteld en indien op arbeidsmiddelen of anderszins beveiligingen zijn aangebracht, zorgt de werkgever ervoor dat de werknemers op de hoogte zijn van hun doel en werking en de wijze waarop zij deze dienen te gebruiken.
4. De werkgever ziet toe op de naleving van de instructies en voorschriften gericht op het voorkomen of beperken van de in het eerste lid genoemde risico's alsmede op het juiste gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen.

 

De in het vet gedrukte woorden geven de kern min of meer aan. Certificeringssystemen als VCA 2017/6.0 en ISO 45000 (in het verleden OHSAS18001 en 18002) gaan vaak nog een stapje verder dan de Arbowet als het gaat om veiligheids- en  gezondheidskennis. Hieronder een overzicht.

 

VCA 2017/6.0
VCA is naar mijn indruk op dit moment het meest bekende veiligheidssysteem. Het kent zijn oorsprong in de petrochemische industrie. VCA staat voor Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers. Het is een beproefd programma, waarin diverse branches in de Nederlandse industrie 25 jaar aan kennis en ervaring hebben gebundeld. Zie voor meer informatie: vca.nl

VCA is vooral gericht op ‘hoe’ je veiligheid, gezondheid en milieu op de werkvloer moet regelen. Het is praktisch ingericht: het wil opdrachtgevers en aannemers zo goed mogelijk op elkaar laten aansluiten.

De VCA-checklist (versie 2017/6.0), ook VCM-checklist of  VGM Checklist Aannemers genoemd, is een lijst van vragen (normeisen) die men moet beantwoorden met ja of nee.

De lijst is onderverdeeld in must-vragen en aanvullende vragen. Voor een VCA bedrijfscertificaat moet worden voldaan aan alle bijbehorende must-vragen en voor VCA** en VCA Petrochemie ook aan een gedeelte van de aanvullende vragen. Hoofdstuk 3 van de lijst is met name voor ons onderwerp van belang, want dit gaat over voorlichting, instructie en scholing.

 

Het systeem kent een persoonscertificatie, het B-VCA-certificaat (diploma volgens de VCA website). Met dit certificaat laat de deelnemer zien dat hij/zij basiskennis heeft over veiligheid, gezondheid en milieu. Naast het basiscertificaat kent VCA ook VOL-VCA-certificaat (Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA). Daarmee toont de deelnemer aan over de basiskennis van veiligheid, gezondheid en milieu te beschikken en hoe die kennis toegepast moet worden.

Beide certificaten zijn behoorlijk breed qua opzet. Ze gaan voornamelijk in op de risico’s die je loopt als je werkzaamheden verricht bij bedrijven met een industriële achtergrond, en op de te nemen preventieve maatregelen. Uitgangspunt is: voorkomen is beter dan genezen (preventie). Om het certificaat te kunnen behalen moet je wel een bepaalde leesvaardigheid hebben, bijvoorbeeld om een veiligheidsprotocol  te kunnen lezen en begrijpen.

 

IPC Groene Ruimte biedt beide VCA-trainingen al meer dan 20 jaar aan en heeft er dan ook een zeer ruime ervaring mee - ook met de voor- en nadelen ervan. Groot voordeel van VCA is dat het veiligheidsbesef binnen de branches enorm is toegenomen. Daardoor is het aantal ongevallen en gezondheidsproblemen afgenomen. Als IPC zijn we dan ook blij (en ook trots) dat we hier een grote bijdrage aan hebben kunnen leveren, en zullen blijven leveren.

 

VCA kent echter ook nadelen. Zo moeten deelnemers over een redelijk hoog taalniveau beschikken om alle theorie tot zich te kunnen nemen. Daarnaast, en dat is erg jammer, krijgen de specifieke risico’s en maatregelen van bijvoorbeeld het werken in de buitenruimte nauwelijks aandacht. Enkele voorbeelden:

• Bij werkzaamheden langs of op de openbare weg is er een zeer groot risico aanwezig, namelijk aanrijdgevaar door het verkeer (zie ook de trainingen Veilig Werken langs de Weg (VWLW) van IPC Groene Ruimte). Deze risico’s komen nauwelijks aan de orde binnen VCA.
• Bij het werken in de buitenruimte lopen werknemers het risico om met specifieke beroepsziekten te maken te krijgen. Een aantal van deze ziekten kan zelfs dodelijk zijn: denk bijvoorbeeld aan de Ziekte van Lyme en besmetting met de vossenlintworm. Maar ook minder ernstige ziekten kunnen een behoorlijk vervelend verloop hebben voor de werknemer (bijvoorbeeld blootstelling aan eikenprocessierupsen, wespen en teken, de ziekte van Weil, enz.).  Zie ook eerdere Arboweetjes over dit onderwerp. Ook deze risico’s komen in VCA niet of nauwelijks aan de orde.
• De gereedschappen die worden gebruikt in de buitenruimte wijken behoorlijk af van de gereedschappen die binnen VCA aan de orde komen. Zo zijn bosmaaiers, trilplaten, heggenscharen en bladblazers niet te vinden binnen VCA.

Dit zijn maar enkele voorbeelden. Het toont aan dat het VCA persoonscertificaat prima is voor bepaalde doelgroepen en bedrijven, maar niet zonder meer voor alle.

 

ISO 45000

Een ander certificatiesysteem dat aandacht verdient, is de nieuwe veiligheidsnorm ISO 45000. Voorheen heette deze norm OHSAS 18001 en 18002. Op dit moment zijn bedrijven bezig met het omzetten van hun huidige OHSAS-certificaat naar de ISO-norm. Daarvoor hebben ze nog de tijd tot ongeveer 2021.

 

Is er veel veranderd? Tja, dat laat ik aan uzelf over om dit te beoordelen. Maar de ISO-norm is wel scherper en moderner geworden. De norm moet een standaard worden voor de gehele wereld. Ter vergelijking: VCA beperkt zich tot een aantal Europese landen.

 

ISO 45001 is vooral gericht op ‘wat’ je moet regelen. Er worden gedetailleerde eisen gesteld aan de diverse onderdelen van het managementsysteem op het gebied van gezond en veilig werken. Bedrijven (organisaties) moeten op zowel beleidsmatig (strategisch) als operationeel niveau een complete verbetercyclus (plan-do-check-act) doorlopen. Het werken met de PDCA (Plan-Do-Check-Act)-cyclus staat hierbij centraal. Het woord ‘cyclus’ zegt het al: het is een doorlopend proces, waardoor je voorkomt dat je zaken gaat verwaarlozen of over het hoofd zien.

ISO biedt meer organisatorische vrijheid dan VCA, het is meer een managementsysteem. Het zet – vrij vertaald - de werkende mens centraal. De mens heeft bepaalde werkzaamheden uit te voeren en hij heeft bepaalde competenties nodig om dit werk veilig (en gezond) te kunnen uitvoeren. Hij heeft bijvoorbeeld kennis, vaardigheid en ervaring nodig, hij moet zelfstandig bepaalde keuzes kunnen maken, hij moet kunnen communiceren, enz. ISO maakt dit meetbaar door met te behalen doelen te werken. Je bepaalt van tevoren welke competenties je nodig hebt om het werk te kunnen doen, welke je al beheerst en moet onderhouden, en welke je nog moet aanleren. Het bekende Persoonlijk OpleidingsPlan (POP) is bij uitstek geschikt om dit soort zaken in vast te leggen. Werkgever en werknemer bepalen samen hoe dit opleidingsplan eruit moet zien.

ISO 45000 kent geen basisopleiding als VCA, maar verwijst er wel naar.

 

Training SGV

Naast alle VCA-gerelateerde trainingen heeft IPC ruim 20 jaar BVO-trainingen aangeboden. BVO is inmiddels vervangen door SGV: Sector-gerichte veiligheid. Deze SGV-trainingen zijn zo gemaakt, dat ze uitstekend aansluiten bij de gedachtewereld van het ISO 45000-certificaat en VCA certificering.

 

SGV bestaat uit een training en een bijbehorend examen. De training is vooral bedoeld voor medewerkers die voornamelijk praktisch zijn ingesteld en minder goed met theoretische kennis kunnen omgaan. Tevens is het bedoeld voor mensen die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen en moeite hebben met het lezen van langere teksten. Daarnaast is SGV ook bedoeld voor medewerkers voor wie wel de veiligheid- en gezondheidskennis noodzakelijk is, maar die geen VCA-persoonscertificaat nodig hebben.

Het SGV-examen bestaat uit een beeldexamen van 30 vragen. Dat heeft als voordeel dat deelnemers geen lange teksten hoeven te lezen, terwijl toch hun kennis wordt getoetst.

 

SGV kent een paar belangrijke voordelen ten opzichte van VCA. Het volgt ongeveer dezelfde methodiek als VCA, maar het is branchegerichter en praktischer. Werkgevers moeten volgens een arbeidshygiënische strategie de veiligheid en gezondheid van werknemers beschermen. Ook hier geldt: voorkomen is beter dan genezen, en je hebt kennis nodig om preventieve maatregelen te kunnen nemen.

 

En als dat niet lukt, kies je voor andere maatregelen, zoals bijvoorbeeld een persoonlijk beschermingsmiddel. Dat is voornamelijk bedoeld voor het restrisico.

 

SGV vormt een solide basis voor veiligheid- en gezondheidskennis waarop doorgebouwd kan worden. Net als bij ISO verloopt dat conform de PDCA (Plan-Do-Check-Act)-cyclus. Extra voordeel: SGV is ook goed inpasbaar in de (prestatie-)Veiligheidsladder die een aantal jaren is gelanceerd door Prorail.

SGV wordt als certificaat in toenemende mate gedoogd naast VCA en toegepast bij VCA-gecertificeerde bedrijven. Informeer wel altijd eerst bij het bedrijf dat u certificeert (voor het bedrijfscertificaat VCA), of het volgen van SGV mogelijk is en aan welke voorwaarden u moet voldoen. Zo geldt er een inspanningsverplichting.

 

Vanzelfsprekend sluit SGV naadloos aan op alle vaardigheidstrainingen van IPC Groene Ruimte. De training kan daarop aangepast worden: als een deelnemer al eerder de training Veilig werken Langs de weg heeft gevolgd, dan wordt in de training SGV korter aandacht aan gegeven. Deze tijdwinst wordt gebruikt om aan andere onderwerpen meer aandacht te geven. Hetzelfde geldt voor de trainingen Tuin- & parkmachines, Bosmaaier, Motorzagen, Hijsen, Grondbewerking, enz.

 

Tot slot

Het investeren in een goede basisopleiding op het gebied van veiligheid en gezondheid, met daarna verdieping in onderwerpen, loont zich altijd. Het werkplezier neemt toe, het ziekteverzuim neemt af en er wordt veiliger en efficiënter gewerkt.

 

Meer weten over de mogelijkheden voor uw organisatie?

Neem dan contact op met IPC Groene Ruimte: mail naar info@ipcgroen.nl of bel: 026 - 3550100

Deel deze pagina