De mens moet leren omgaan met de natuur

_{bron: Trouw.nl}

De mens vernietigt de natuur harder dan ooit, maar hij kan zijn leven nog beteren.

‘De ecosystemen waarvan wij en alle andere soorten afhankelijk zijn, gaan harder achteruit dan ooit. We ondergraven de fundamenten van onze economie, ons voortbestaan, voedselveiligheid, gezondheid en kwaliteit van leven wereldwijd.’ Dat concludeert Sir Robert Watson na een week vergaderen in Parijs.

Watson leidde als voorzitter de plenaire zitting van Ipbes, het platform voor biodiversiteit en ecosysteemdiensten, waarvan 130 landen lid zijn. In Parijs maakte Ipbes de balans op van natuur en soortenrijkdom wereldwijd. De uitkomst is alarmerend: de mens vernietigt de natuur harder dan ooit.

Belangrijkste oorzaken zijn het land en de zee die de mens in gebruik neemt ten koste van de natuur, en zijn exploitatie van soorten door kap, jacht en visserij. Daarna komen de klimaatverandering die de mens veroorzaakt, zijn vervuiling en de toename van het aantal indringers, soorten die door de globalisering in ecosystemen belanden waar ze niet thuishoren. 

Kennis

Globalisering en technologische ontwikkeling zorgen ervoor dat de mens in steeds meer uithoeken van de aarde weet door te dringen. Dat gaat ten koste van nog onaangetaste gebieden, maar ook van gebieden die worden beheerd door inheemse volken. De planten en diersoorten die zij houden verdwijnen, maar ook hun kennis van de natuur. En omgaan met de natuur doen inheemse volken een stuk beter dan de westerse mens, die alleen wat presteert in parken en reservaten.

Ipbes benoemt ook de onderliggende oorzaken: de groei van de wereldbevolking, een groeiende consumptie per hoofd van de bevolking, meer milieuschade per eenheid product, en vooral een gebrek aan duurzaam beheer en verantwoordelijkheidsbesef. Dat is opmerkelijk: het benoemen van consumptie en economische groei als probleem leidde in het verleden tot onenigheid tussen rijke en arme landen. Die onenigheid is voorbij, zij het dat de kloof tussen arm en rijk, in en tussen landen, wel wordt genoemd als hindernis voor duurzame ontwikkeling.

Twintig doelen

Al 25 jaar is de VN-conventie voor biodiversiteit van kracht, waarin tal van beloften worden gedaan over de transitie naar een duurzame economie en behoud van natuurlijke rijkdom. Twintig doelen zijn in die conventie vastgelegd. Met slechts drie daarvan is enige vooruitgang geboekt. En die drie hebben vooral te maken met het afpalen van beschermde gebieden. In zijn dagelijks leven is de mens nauwelijks veranderd. 

De VN-conventie voor biodiversiteit is onderwerp van een mondiale top, volgend jaar in Peking. Ipbes hoopt en verwacht dat het rapport dat zij nu in Parijs heeft vastgesteld daar een rol zal spelen en zal leiden tot meer dwingende afspraken. De wetenschappers en beleidsmakers die afgelopen week in Parijs bijeen waren, zijn ervan overtuigd dat behoud van natuur en biodiversiteit kan worden gecombineerd met een goed leven voor de hele mensheid en met het beteugelen van klimaatverandering. 

Dat is het goede nieuws van Ipbes: de mens vernietigt meer dan ooit, maar hij kan zijn leven nog beteren. Daarvoor is vooral het besef nodig dat kwaliteit van leven niet gelijkstaat aan meer consumptie, dat er minder wordt geconsumeerd en weggegooid, dat de sociale en economische ongelijkheden worden weggewerkt, dat de schade aan de natuur wordt meegewogen in alle economische activiteiten, en dat de mens leert om te gaan met de natuur.

Voor Ipbes is het zaak natuurbehoud en biodiversiteit hoger op de agenda te krijgen, die nu wordt gedomineerd door klimaatverandering. Die twee doelen kunnen samengaan, zegt Ipbes, als er verstandig wordt geopereerd. Het beperken van de ontbossing en de overgang naar duurzamer landbouwsystemen helpen klimaatverandering te verminderen. Omgekeerd kan de aanleg van enorme productiebossen om CO2 te vangen, negatief uitpakken voor natuur en biodiversiteit. 

Tekens van vernietiging

• 1 miljoen soorten dieren en planten worden met uitsterven bedreigd
• de rijkdom aan soorten op het land is sinds 1990 met 20 procent verminderd
• 40 procent van de amfibieën, 33 procent van de koraaldiertjes en meer dan 30 procent van de zeezoogdieren worden in hun voortbestaan bedreigd
• 75 procent van het landoppervlak en 66 procent van de zeeën is door mensen beïnvloed
• 33 procent van het landoppervlak en 75 procent van het zoetwater worden gebruikt voor landbouw en veeteelt
• landdegradatie heeft de productiviteit van kwart van het wereldwijde areaal aangetast
• verlies aan bestuivers, zoals bijen, bedreigt oogsten ter waarde van meer dan 500 miljard euro per jaar 
• stedelijke gebieden zijn in oppervlakte verdubbeld sinds 1992
• door aantasting van kustgebieden worden 300 miljoen mensen bedreigd door overstromingen en orkanen 
• vervuiling van kustwateren heeft meer dan 400 biologisch dode zones opgeleverd, samen zes keer zo groot als Nederland
• plastic vervuiling is in veertig jaar vertienvoudigd

TIP: 22 mei, tijdens de Nationale Biodiversiteitsdag staat leren omgaan met de natuur centraal! 

Deel deze pagina