Arboweetjes: werken in de zon 2

Klimatologische werkomstandigheden in de buitenruimte: deel 2

Zonkracht-index

Zonkracht is een maat voor de hoeveelheid uv-straling . De ozonlaag om de aarde houdt de meeste uv-straling tegen. Als je de berichten in het verleden goed hebt gevolgd, heb je vast wel gehoord dat deze laag steeds dunner wordt. Mede daardoor is de hoeveelheid uv-straling en dus de zonkracht toegenomen. Hoe groter de zonkracht, hoe groter de kans op gezondheidsproblemen.

De zonkracht is niet alle dagen hetzelfde: in de zomer is de zonkracht groter dan in de winter. Ook is midden op de dag de zonkracht weer groter dan in de ochtend of avond. Daarnaast hebben de stand van de zon, wolken, stof in de atmosfeer en luchtvochtigheid invloed op de zonnekracht.

Het KNMI geeft meestal via de media een waarschuwing voor de zonkracht af.

Zonkrachtschaal van het KNMI

Bron Natuurlijk smeren.nl

Huidtypes

Bij (anti)zonnebrandmiddelen en de bijbehorende beschermingsfactoren is ons huidtype het uitgangspunt. Er worden zes huidtypes onderscheiden, op basis van huidskleur en mate van verbranding in de zon. In de onderstaande tabel zie je een overzicht.

Bron Kanker.be

Elk huidtype heeft een bijbehorende geadviseerde beschermingsfactor.

• huidtype 1 à factor 20-30,
• huidtype 2 à factor 15+,
• huidtype 3 àfactor 10-15
• huidtype 4 à factor 6-10.

Met behulp van deze checklist (klik hier) is het mogelijk om uw huidtype te bepalen.

Het (anti)zonnebrandmiddel wordt bij voorkeur een half uur tot een uur vóór blootstelling aan de zon opgebracht. De werking van het zonnebrandmiddel neemt af naarmate de tijd verstrijkt. Daarom moet je jezelf na ongeveer twee uur opnieuw insmeren. Bij (veel) zweten moet dit nog vaker (dit geldt ook voor de zogeheten waterproofmiddelen!).

Blootstellingsduur
Voor een min of meer veilige verblijftijd in de zon kan de onderstaande indicatieve formule gebruikt worden:

huidtype : zonkracht = aantal minuten in de zon

Zo kan iemand met huidtype 3 bij zonkracht 6 dus een half uur dus veilig in de zon verblijven. Iemand met huidtype 1moet zich na tien minuten al extra goed beschermen tegen de zon.

Welke risico’s loop je als je veel wordt blootgesteld aan de zon?

Op korte termijn kun je allerlei hitteletsels oplopen. Op langere termijn zijn de problemen niet te onderschatten. Hieronder worden er een aantal toegelicht.

Staar
Fel zonlicht is schadelijk voor de ogen, met name de uv-straling (ultraviolet) en de IR-straling (infrarood) uit zonlicht. Deze stralingen kunnen op den duur staar veroorzaken. Staar is een vertroebeling van de ooglens, waardoor de kleurwaarneming en het zicht verminderen.

Huidkanker
De uv-straling van de zon beschadigt o.a. de huidcellen. Dit wordt zichtbaar doordat de huid letterlijk verbrandt en rood wordt. Op langere termijn kan het leiden tot een versnelde huidveroudering, maar het kan zich ook ontwikkelen tot het gevreesde huidkanker. In toenemende mate worden we hiervoor gewaarschuwd door dermatologen (huidartsen). Dit risico moet niet worden onderschat.

Zie ook de informatiefilm op: nvdv.nl

Vorig jaar zijn er naar schatting 40.000 gevallen van huidkanker ontdekt in Nederland. En dat getal blijft helaas stijgen. Voor alle soorten huidkanker of het vermoeden van huidkanker geldt: ga naar de huisarts!

We onderscheiden drie soorten huidkanker.

Basaalcelcarcinoom
Dit is de minst kwaadaardige vorm van huidkanker. Het ontwikkelt zich in de opperhuid. Bij een basaalcelcarcinoom is de kans op genezing bijna 100%. Maar het kan zich doorontwikkelen naar ernstiger vormen. Het begint meestal met rode, jeukende, eczeemachtige plekjes of een glad, glazig knobbeltje, dat heel langzaam groeit. Je kunt daar mogelijk bloedvaatjes in zien. Het kan er ook ontstoken uitzien.

Plaveiselcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom ontwikkelt zich eveneens in de opperhuid. Het genezingspercentage is minder gunstig dan bij het basaalcelcarcinoom: geschat wordt 90%. Een voorstadium zijn ruwe, schilferige plekjes op delen van de huid (huid die veel blootstaat aan de zon). Het kan zijn dat deze plekjes jeuken of pijn gaan doen. Er kan een rozerood knobbeltje ontstaan, al dan niet met een schilferend korstje erop. Het zweertje geneest slecht, soms komt er vocht uit.

Melanoom
De meest kwaadaardige vorm wordt melanoom genoemd. Deze vorm van huidkanker ontstaat uit de pigmentcellen van de opperhuid, bijvoorbeeld in een moedervlek. Ongeveer 20% van de mensen overlijdt door deze vorm van huidkanker.

Veranderingen in een moedervlek die kunnen duiden op huidkanker (melanoom) zijn:

• als de moedervlek van vorm/kleur verandert. Hij wordt bijvoorbeeld dikker en/of groter;
• als de rand van de moedervlek verandert. Denk aan de vorm en kleur;
• als een moedervlek jeukt of bloedt of als er een zweertje of korstje op komt/zit.

Ook in een gewone, gave huid kan een melanoom ontstaan. Er ontstaat een nieuwe pigmentvlek. Deze pigmentvlek gaat vervolgens dezelfde veranderingen vertonen als hiervoor staat vermeld. Gelukkig zijn niet alle plekken een melanoom, maar ga bij twijfel altijd naar een arts en neem er zeker geen risico mee. Het kan je je leven kosten!

Zie verder ook de informatie op: kwf.nl

Andere gezondheidsproblemen

Op korte termijn kunnen er ook allerlei andere gezondheidsproblemen ontstaan. Hieronder een korte omschrijving.

Concentratieverlies

Bij (langdurig) werken in de zon of met/ bij warme machines kan de lichaamstemperatuur behoorlijk snel oplopen. Daardoor kan de concentratie afnemen. Dit heeft mogelijk grote gevolgen voor de veiligheid. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werken met een motorzaag of heggenschaar. Je hebt de neiging om het werk even snel te willen afmaken en daar gaat het vaak fout. De meeste ongevallen worden veroorzaakt door alertheidsverlies!

Hitteletsels

Het is goed deze letsels te herkennen en te onderkennen. Daardoor is veel leed op termijn te verminderen.

Het eerste signaal dat het lichaam bij oververhitting afgeeft, is kramp van de spieren. Dit wordt ook wel hittekramp genoemd. Soms wordt de kramp voorafgegaan door een hitteflauwte. Wordt dit niet onderkend en worden er geen maatregelen getroffen, dan kan het letsel verergeren tot hittestuwing of hitte-uitputting, of in het ernstigste geval een hitteberoerte. We zullen deze ernstige hitteletsels hieronder toelichten aan de hand van de oranje kruisrichtlijn.

Hitteflauwte

Een hitteflauwte is een vrij ongevaarlijk hitteletsel. Bij het oranje kruis wordt hij dan ook niet genoemd. Een hitteflauwte komt door een tijdelijke verstoring in de hersenen door onvoldoende zuurstof. Dit zuurstoftekort komt door warmte, vochttekort en een lage bloedsuikerspiegel.

Hitteflauwte voorkomen

• Zorg dat je genoeg drinkt, bij voorkeur water geen alcohol houdende dranken
• Zorg voor ademende en luchtige kleding.
• Zorg voor de juiste beschermende maatregelen, zoals een petje

Symptomen hitteflauwte:

• flauwvallen
• koele, vochtige huid,
• zwakke oppervlakkige pols

EHBO bij hitteflauwte

Behandel de hitteflauwte in eerste instantie als een flauwte, en bestrijd de oorzaak.

Bij de eerste tekenen van een hitteflauwte:

• Overtuig het slachtoffer dat hij onmiddellijk moet stoppen met zijn werkzaamheden en vermijd inspanning.
• Breng het slachtoffer zo snel mogelijk in een koele omgeving, geef hem frisse lucht
• Laat het slachtoffer overbodige kleding verwijderen of los maken, als hij/zij dit zelf kan doen, zo niet dan moet u dit doen.
• Laat het slachtoffer zitten of liggen wat het slachtoffer zelf prettig vindt. Blijf alert op zijn bewustzijn en ademhaling.
• Vraag wanneer hij/zij het laatste heeft gedronken en ook hoeveel en wat. Is het te weinig geef dan wat water en/of sportdrankjes te drinken.
• Geef wat zouts te eten, bijvoorbeeld zoute chips. Let op: bij misselijkheid niet laten eten of drinken.
• Bel 112/huisarts als het slachtoffer niet opknapt.

Bij een flauwte:

• Begeleid het slachtoffer naar een liggende houding indien hij zit of dreigt te gaan vallen.
• Bel 112 en zet de telefoon op de speakerfunctie. Je houdt contact met de meldkamer. Dit is het juiste protocol. Maar als je zeker weet dat het om een hitteflauwte gaat, kun je nog even wachten met bellen.
• Leg hem /haar in een stabiele zijligging indien nodig , blijf alert op zijn/haar ademhaling (bewustzijn is even niet aanwezig).
• Na 1 á 2 minuten moet het slachtoffer bijkomen. Meld dit aan de meldkamer (als je deze hebt gebeld): deze beslist of er wel of geen ambulance noodzakelijk is.
• Komt het slachtoffer bij, laat hem/haar dan zeker 10 minuten liggen en laat het slachtoffer zelf overeind komen. Valt hij/zij daarna weer weg, dan weer 10 minuten laten liggen. Wordt het dan niet beter, schakel dan de huisarts (of 112) in.
• Tussentijds kun je bijvoorbeeld een koud/nat washandje op het voorhoofd leggen en een beschuttingstent maken van je reddingdeken.
• Volg daarna het protocol bij het dreigen van een hitteflauwte.

Hittekramp

Hittekramp is kramp in de spieren van benen en armen, buik of rug door veel vocht- en zoutverlies. Je voelt de pijn vooral in de spieren die je het meest gebruikt hebt. Maar de kuitspier wordt het meest getroffen. De kramp kan er ineens inschieten. Er ontstaat tekort aan zout en vocht in de cellen van de spieren. Sommige wetenschappers denken ook dat een zoutgebrek de oorzaak kan zijn van een hittekramp.

Hittekramp voorkomen:

• Drink voldoende vóór de start van de werkzaamheden: minimaal een halve liter.
• Probeer ook tijdens de werkzaamheden voldoende te drinken. Het advies is ongeveer een liter water per uur.

Symptomen hittekramp:

• rode gelaats- en lichaamskleur en zweten;
• pijn en krampverschijnselen, met name in de spieren van de kuitspier, ledematen, buik en rug;
• de spier voelt strak en hard aan;
• dorst;
• misselijkheid;
• duizeligheid;
• je voelt je niet prettig.

EHBO bij hittekramp:

• Laat het slachtoffer direct stoppen met de activiteiten/werkzaamheden.
• Breng het slachtoffer in een koele omgeving, bij voorkeur met veel schaduw.
• Laat het slachtoffer een teveel aan kleding zelf verwijderen, zodat hij de opgebouwde warmte kwijt kan raken.
• Laat het slachtoffer iets drinken, maar niet te veel. Vooral een officiële sportdrank wordt aangeraden omdat hier ook zout in zit.
• Eventueel kun je een slachtoffer ook water geven in combinatie met chips of iets anders zouts laten eten (geef vooral geen puur zout!).
• Laat de spieren passief bewegen of aanspannen. Het is enorm belangrijk dat de spieren niet meer overbelast worden. Geef de spieren dus rust, je kunt ze ook actief afkoelen. Eventueel kun je de spieren heel voorzichtig iets laten uitstrekken om de kramp eruit te halen, tegen de richting in.

Hittestuwing of -uitputting

Bij hittestuwing of uitputting kan het lichaam de warmte niet meer afvoeren. Je voelt je een beetje als een soort snelkookpan.

Als er niet wordt gereageerd op de verschijnselen van de hittekramp, volgt een verdere temperatuursverhoging van het lichaam.

Symptomen hittestuwing of –uitputting:

• bleke, klamme koude huid door overmatig zweten of warme, droge rood-gestuwde huid;
• slachtoffer kan zijn warmte niet kwijt;
• kramp, misselijkheid, duizeligheid;
• hoofdpijn;
• moe en slap en benauwd;
• slachtoffer klaagt over een snelle hartslag.

EHBO bij hittestuwing:

• Overtuig het slachtoffer dat hij onmiddellijk moet stoppen met zijn werkzaamheden.
• Breng het slachtoffer zo snel mogelijk in een koele omgeving en ga hem actief afkoelen met behulp van bijvoorbeeld een ventilator of koel water. Gooi niet ineens een volle emmer water over hem heen: dan koelt het slachtoffer veel te snel in één klap af. Dus ook hier geldt de weg van de geleidelijkheid.
• Verwijder overbodige kleding, laat het slachtoffer dit bij voorkeur zelf doen.
• Laat het slachtoffer liggen en blijf alert op zijn bewustzijn en ademhaling.
• Vermijd inspanning.
• Geef water en/of sportdrankjes te drinken.
• Denk erom: geef geen zout!! (misselijkheid) maar geef zoute chips of pinda’s.
• Bel 112/huisarts als het slachtoffer niet opknapt.

Je begrijpt: als er niets gebeurt, zal het steeds slechter gaan met het slachtoffer. Als hittestuwing en hitte-uitputting niet worden behandeld, kunnen ze overgaan in een hitteberoerte. De verschillende fases van hitteletsels kunnen snel op elkaar volgen en zo uiteindelijk fatale gevolgen hebben. Onmiddellijk ingrijpen is dus noodzakelijk!

Hitteberoerte

Hitteberoerte is het gevaarlijkste hitteletsel. De lichaamstemperatuur loopt verder op en vitale functies (hersenen) raken verstoord. Door uitdroging en hoge lichaamstemperatuur raakt de warmteregulatie in de hersenen in de problemen. Door de uitdrogingsverschijnselen kan er zelfs een shock ontstaan. Een hitteberoerte kan soms leiden tot een stilstand van de bloedsomloop.

Symptomen hitteberoerte:

• hete en droge huid, want het slachtoffer kan niet meer kan zweten;
• slachtoffer klaagt over een snelle hartslag en wordt benauwd;
• verward, onrustig en sterk afwijkend gedrag, zoals onverschilligheid maar agressief gedrag komt ook voor;
• motoriek (gaat lopen met een soort klapvoet) en coördinatiefalen;
• slachtoffer krijgt mogelijk toevallen (lijkt op epilepsie);
• slachtoffer wordt suf, wat leidt tot bewusteloosheid en uiteindelijk tot een hartstilstand

EHBO bij een hitteberoerte

• Bel onmiddellijk 112, zet de telefoon niet uit en voer het meldingsprotocol uit, snelheid is geboden.
• Breng het slachtoffer in een koele omgeving en koel het slachtoffer actief af (bv. met coldpacks, ventilator, vochtig maken, besproeien met koud water, natte ijskoude doeken); koel vooral nek, liezen en oksels.
• Verwijder overbodige/ teveel aan kleding.
• Laat het slachtoffer liggen en blijf alert op zijn bewustzijn en ademhaling.
• Vermijd inspanning.
• Geen drinken geven bij bewustzijnsstoornissen, slachtoffer gaat mogelijk braken!
• Handel bij bewustzijnsstoornissen zoals geleerd is bij de EHBO-training. Is er wel ademhaling, houd dan de ademhaling vrij met bijvoorbeeld de stabiele zijligging. Voer bij geen ademhaling het reanimatieprotocol uit: start de reanimatie.

Zonnesteek

Ook een zonnesteek is het gevolg van zout- en vochtverlies. Het wordt veroorzaakt door zon in de nek, bij de hersenstam.

Zonnesteek voorkomen:

• Blijf uit de zon.
• Drink voldoende.
• Gebruik wat extra zout.
• Draag een UV-werende pet met nekslab.

Symptomen van zonnesteek:

• verwardheid;
• plotselinge spierzwakte;
• spierkrampen, spierpijn;
• hoofdpijn;
• een algemeen hittegevoel;
• misselijkheid, braken;
• vermoeidheid, zwakheid, duizeligheid;
• hallucinaties, moeilijkheden bij het ademhalen en desoriëntatie.

EHBO bij zonnesteek:

De behandeling lijkt het meest op die bij een hittestuwing.

• Overtuig het slachtoffer dat hij onmiddellijk moet stoppen met zijn werkzaamheden.
• Breng het slachtoffer zo snel mogelijk in een koele omgeving en ga hem actief afkoelen.
• Verwijder overbodige / teveel aan kleding, laat het slachtoffer dit bij voorkeur zelf doen.
• Laat het slachtoffer liggen en blijf alert op zijn bewustzijn en ademhaling.
• Vermijd inspanning.
• Geef water en/of sportdrankjes te drinken.
• Denk erom: geef geen zout!! (misselijkheid) maar chips of pinda’s.
• Bel 112/huisarts als het slachtoffer niet opknapt. Een zonnesteek kan snel overgaan in een hitteberoerte!
• Zaak is om de patiënt zo snel mogelijk te laten verzorgen: een ernstige zonnesteek kan zelfs dodelijk zijn.

Tot slot

Het is belangrijk dat je je bewust bent van de risico’s die je dagelijks loopt tijdens het werken in de buitenruimte. Maar ook moet je de symptomen herkennen van allerlei signalen die het lichaam afgeeft als het dreigt fout te gaan. Het is zeer aan te bevelen om een BHV-training uit te breiden met onderwerpen als hitteletsels, ook al wordt er bij uitvoering van werkzaamheden in de openbare ruimte vaak wel makkelijk over dit onderwerp gedaan. Met ons veranderende klimaat en werkzaamheden is aandacht voor werken in de zon zeker op zijn plaats. Zo verklein je de gezondheidsrisico’s en blijft de openbare ruimte een mooi vakgebied om werkzaam in te zijn.

IPC Groene Ruimte kan voor u een voorlichting verzorgen over dit onderwerp, maar kan ook uw gehele BHV-training als maatwerktraject verzorgen.

Deel 1 van Klimatologische werkomstandigheden in de buitenruimte lezen?
Klik hier!

Meer weten?
Neem dan contact op met ing. Arnold Bakker, Veiligheidskundige (HvK) en Oranje kruis-docent bij IPC Groene Ruimte:
E info@ipcgroen.nl
T 026 – 355 0100

Deel deze pagina