Wat alle werkenden in de openbare ruimte moeten weten over veiligheid en gezondheid

_{Door: ing. Arnold Bakker, Veiligheidskundige (HvK) bij IPC Groene Ruimte}

Inleiding
We hebben het in de vorige arboweetjes regelmatig gehad over de zorgplicht van de werkgever: de werkgever moet aandacht geven aan voorlichting en onderricht voor werknemers. Maar wat betekent dat nu precies, voorlichting en onderricht? Voor welke soorten voorlichting en onderricht kies je als werkgever?

In dit arboweetje zoomen we nader in op kennis over Arbo die eigenlijk alle werkende mensen in de openbare ruimte zouden moeten hebben en die dus zeker onderwerp van voorlichting en onderricht moet zijn.

 

Wat zegt de Arbowetgeving?

Met name Artikel 8  Voorlichting en onderricht gaat nader in op de taken van de werkgever:    

1. De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers doeltreffend worden ingelicht over de te verrichten werkzaamheden en de daaraan verbonden risico's, alsmede over de maatregelen die erop gericht zijn deze risico's te voorkomen of te beperken.
2. De werkgever zorgt ervoor dat aan de werknemers doeltreffend en aan hun onderscheiden taken aangepast onderricht wordt verstrekt met betrekking tot de arbeidsomstandigheden.
3. Indien persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking van de werknemers worden gesteld en indien op arbeidsmiddelen of anderszins beveiligingen zijn aangebracht, zorgt de werkgever ervoor dat de werknemers op de hoogte zijn van hun doel en werking en de wijze waarop zij deze dienen te gebruiken.
4. De werkgever ziet toe op de naleving van de instructies en voorschriften gericht op het voorkomen of beperken van de in het eerste lid genoemde risico's alsmede op het juiste gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen.

De vet gedrukte woorden geven de kern min of meer aan.  De werkgever moet ervoor zorgen dat zijn werknemers op de hoogte zijn van de risico’s voor, tijdens en na het werk en daarnaar handelen. Ook moet hij erop toezien dat zijn werknemers de veiligheid in acht nemen. Veiligheid en gezondheid moeten dus zeker deel uitmaken van voorlichting en onderricht.

Voor het bevorderen van veiligheid en gezondheid in beroepssituaties zijn er enkele certificeringssystemen als VCA 2017/6.0 en ISO45000 (OHSAS18001 en 18002).  Deze systemen gaan vaak nog een stapje verder in veiligheids- en gezondheidskennis dan de Arbowet. Hieronder een overzicht.

VCA 2017/6.0
VCA is op dit moment het bekendste veiligheidssysteem. Het is ontstaan binnen de petrochemische industrie. VCA staat voor Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers. Slogan is Nederland werkt veiliger met VCA (zie ook https://www.vca.nl/).

VCA is een beproefd programma waarin diverse branches in de Nederlandse industrie 25 jaar aan kennis en ervaring hebben gebundeld.

De VCA-checklist (versie 2017/6.0), ook wel VCM checklist of  VGM Checklist Aannemers geheten, is een lijst van vragen (normeisen) die men moet beantwoorden met ja of nee.

De lijst is onderverdeeld in zogenaamde mustvragen en aanvullende vragen. Voor een VCA bedrijfscertificaat moet worden voldaan aan alle bijbehorende mustvragen en voor VCA** en VCA Petrochemie ook aan een gedeelte van de aanvullende vragen. Hoofdstuk 3 is met name voor ons onderwerp van belang, want deze gaat over voorlichting, instructie en scholing.

Het VCA-systeem kent een persoonscertificatie, namelijk  het B-VCA-certificaat (diploma volgens de VCA site). Met dit certificaat laat je zien dat je basiskennis hebt over veiligheid, gezondheid en milieu. Naast het basiscertificaat kent VCA ook VOL-VCA-certificaat (Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA). Met het VOL-VCA-certificaat laat je zien dat je basiskennis hebt van veiligheid, gezondheid en milieu en dat je deze kennis kunt toepassen.

Beide certificaten zijn behoorlijk breed van opzet en gaan voornamelijk in op de risico’s die je kunt lopen als je werkzaamheden verricht bij bedrijven die een industriële achtergrond hebben. Uiteraard horen daar ook de te nemen preventieve maatregelen bij. Men gaat uit van het standpunt: voorkomen is beter dan genezen (preventie). Tevens wordt men geacht een bepaalde leesvaardigheid te hebben, dit om bijvoorbeeld een veiligheidsprotocol  te kunnen lezen en begrijpen.

IPC Groene Ruimte biedt beide VCA-cursussen/trainingen al meer dan 20 jaar aan en heeft er dan ook een zeer ruime ervaring mee. Met de komst van VCA is het veiligheidsbesef in de branche enorm toegenomen. Dit heeft vermindering van ongevallen en gezondheidsproblemen tot gevolg gehad. En bij IPC zijn we blij (en ook trots) dat we hier een grote bijdrage aan hebben kunnen leveren en dat zullen we in de toekomst ook blijven doen.

Maar VCA heeft helaas ook nadelen. Zo beschikt niet iedereen over het vereiste taalniveau om het certificaat te halen. Een nog groter nadeel is dat de risico’s en maatregelen van bepaalde specifieke  branches nauwelijks aandacht krijgen. VCA besteedt bijvoorbeeld geen aandacht aan de bijzondere risico’s die je loopt bij werkzaamheden langs of op de openbare weg. En die risico’s zijn aanzienlijk. Enkele voorbeelden:

• Aanrijdgevaar door het verkeer. Elk jaar weer vallen er slachtoffers bij wegwerkzaamheden. Die risico’s kunnen aanzienlijk worden verkleind wanneer je als werkgever én werknemer de juiste maatregelen neemt. IPC verzorgt hiervoor de specifieke trainingen Veilig Werken langs de Weg voor uitvoerenden en leidinggevenden.
• Beroepsziekten waarvan een aantal zelfs dodelijk kan zijn. Denk aan de ziekte van Lyme, de ziekte van Weil en de vossenlintworm. En deze zomer hebben we kunnen zien wat een overlast de eikenprocessierups ons bezorgt. Het risico op beroepsziekten voor werknemers in de openbare ruimte kan aanzienlijk worden verkleind wanneer je de juiste (voorzorgs)maatregelen neemt. In eerdere Arboweetjes hebben we hier uitgebreid aandacht aan besteed.
• De gereedschappen die worden gebruikt bij werkzaamheden in de buitenruimte. Deze gereedschappen zijn totaal anders dan een boorkolom. Bosmaaiers, trilplaten, heggenscharen, bladblazers bijvoorbeeld zijn helaas totaal onvindbaar binnen de VCA. Ook voor deze specifieke gereedschappen biedt IPC Groene Ruimte trainingen aan, bijvoorbeeld voor de bosmaaier.

En zo zijn er meer onderwerpen op te noemen. Conclusie: het VCA persoonscertificaat is prima voor bepaalde doelgroepen en bedrijven, maar is voor vele andere doelgroepen niet voldoende.

De veiligheidsnorm ISO 45000
Voorheen was dit OHSAS 18001 en18002. De veiligheidsnorm OHSAS 18000 is de voorloper van deze ISO-norm. Er zijn nu bedrijven die hun huidige OHSAS-certificaat aan het omzetten zijn naar de ISO-norm. Dit kan gedaan worden tot ongeveer 2021.

Is er veel veranderd? Tja, dat laat ik aan uzelf over om te beoordelen. Maar de ISO-norm is wel scherper en moderner geworden. De norm moet een standaard worden voor de gehele wereld. Ter vergelijking: VCA beperkt zich tot een aantal Europese landen.  

Er zijn behoorlijke verschillen tussen het VCA-certificaat en de ISO 45000-norm.

• ISO 45000 Is meer gericht op ‘wat’ je moet regelen. Het biedt meer organisatorische vrijheid dan VCA en is meer een managementsysteem. Er worden gedetailleerde eisen gesteld aan de diverse onderdelen van het managementsysteem voor gezond en veilig werken. Bedrijven (organisaties) moeten op zowel beleidsmatig (strategisch) als operationeel niveau een complete verbetercyclus (plan-do-check-act) doorlopen.
• VCA  Is gericht op ‘hoe’ je veiligheid, gezondheid en milieu op de werkvloer moet regelen. VCA is praktischer ingericht. Het wil opdrachtgevers en aannemers zo goed mogelijk op elkaar laten aansluiten. VCA is meer gebonden aan regels en is praktischer, dat biedt wel duidelijkheid voor bijvoorbeeld opdrachtgevers.
• ISO zet de werkende mens centraal. Vrij vertaald: De mens heeft bepaalde werkzaamheden uit te voeren en daar heeft hij bepaalde competenties voor nodig om dit veilig (en gezond) uit te kunnen voeren. Hij heeft bijvoorbeeld kennis nodig, vaardigheid, ervaring, kan bepaalde keuzes maken, kan communiceren, enz.
• ISO kent te halen doelen, dat maakt het meetbaar. Je bepaalt: welke competenties zijn er nodig om een bepaald werk uit te kunnen voeren? Welke competenties heeft de werknemer? En welke moeten eventueel worden aangeleerd of onderhouden om aan het gestelde doel te voldoen? Het bekende Persoonlijk OpleidingsPlan (POP) is hiervoor bij uitstek geschikt. Want zowel de werkgever als de werknemer kunnen er samen aan werken dat de gestelde doelen gehaald worden.
• ISO 45000 kent geen basisopleiding als VCA, maar verwijst er wel naar.

 

Welke basisopleiding sluit aan bij ISO 45000?

Er bestaat een basisopleiding die bij uitstek geschikt is om aan de eisen van ISO te voldoen, en dat is Basis Veiligheid in de Openbare ruimte, oftewel BVO. BVO past uitstekend in de gedachtewereld van het ISO 45000-certificaat . Het is als basisopleiding  voor werkenden in de openbare ruimte een veel beter alternatief dan VCA, omdat het de risico’s die voorkomen in deze specifieke branche centraal stelt.  

BVO en VCA volgen ongeveer dezelfde methodiek , maar BVO is branchegerichter en praktischer dan VCA. Werkgevers moeten volgens een arbeidshygiënische strategie de veiligheid en gezondheid van werknemers beschermen. Voorkomen is beter dan genezen: je hebt kennis nodig om preventieve maatregelen te kunnen nemen.

En als preventie niet voldoende helpt, kies je voor andere maatregelen, zoals bijvoorbeeld een persoonlijk beschermingsmiddel (PBM). Zo’n middel is dan vooral bedoel voor het restrisico.

BVO bestaat uit 4 niveaus met een bijbehorend examen:

• BVO niveau 1: is vooral bedoeld voor de mensen die voornamelijk praktisch zijn ingesteld en minder goed met theoretische kennis en Nederlands uit de voeten kunnen. Het examen bestaat uit een beeldexamen van 30 vragen.
• BVO niveau 2: is vooral bedoeld voor mensen die praktisch zijn ingesteld, maar ook de theorie redelijk kunnen opnemen. Ook hier wordt een beeldexamen afgenomen, maar dat is duidelijk moeilijker dan het examen van BVO1.
• BVO niveau 3: is volledig gelijkwaardig aan het B-VCA-certificaat, maar dan wel veel meer branchegericht. Men krijgt een theoretisch examen met 40 vragen. Het is zelfs mogelijk om ook het B-VCA examen af te leggen naast het BVO-examen.
• BVO masterclass (niveau 4): is bedoeld voor de leidinggevende en ook weer uitwisselbaar qua niveau met VOL-VCA. Het examen bestaat uit 60 schriftelijke meerkeuze vragen. Uiteraard geldt hier hetzelfde als bij niveau 3.

 

BVO 1 en 2 zijn min of meer bedoeld voor de doelgroep die het B-VCA certificaat niet kan behalen. Daarom wordt in toenemende mate BVO gedoogd naast VCA, en toegepast bij VCA-gecertificeerde bedrijven. Als tip wil ik meegeven dat u altijd eerst moet informeren bij het bedrijf dat u certificeert (voor het bedrijfscertificaat VCA), of dit mogelijk is en aan welke voorwaarde u moet voldoen. Want er geldt een inspanningsverplichting.

IPC Groene Ruimte biedt naast alle VCA-gerelateerde opleidingen al ruim 20 jaar BVO-opleidingen aan, meestal aan medewerkers die werkzaam waren bij een OSHAS -gecertificeerd bedrijf. Ook verzorgt IPC een training voor medewerkers die werkzaam waren bij VCA-gecertificeerde bedrijven maar die het VCA certificaat niet konden behalen.

Conclusie
Nu OSHAS uiterlijk in 2021 wordt vervangen door de ISO 45000, is BVO voor werkgevers en werknemers die werkzaam zijn in de openbare ruimte  een uitstekend alternatief voor VCA. BVO sluit naadloos aan bij de eisen die de ISO 45000 stelt. Het vormt een solide basis aan veiligheids- en gezondheidskennis waarop doorgebouwd kan worden conform de PDCA (Plan-Do-Check-Act) -cyclus. Bovendien is BVO ook goed inpasbaar in de (prestatie) Veiligheidsladder  die een aantal jaren is gelanceerd door Prorail.

Alle vaardigheidstrainingen van IPC Groene Ruimte kunnen gecombineerd worden met BVO. Bijvoorbeeld:

• De training Veilig werken Langs de weg kent meerdere mogelijkheden en niveaus. Veilig werken langs de weg is ook een hoofdstuk binnen BVO. Als deelnemers een training Veilig werken langs de weg hebben gevolgd, kan dat onderdeel binnen de BVO-training worden overgeslagen.
• Hetzelfde geldt voor de trainingen Tuin- en parkmachines, Bosmaaier, Motorzagen, Hijsen, Grondbewerking, enz.

 

Neem voor meer mogelijkheden contact op met IPC Groene Ruimte.

 

Tot slot
Het investeren in een goede basisopleiding met daarna verdieping in onderwerpen loont zich altijd. U zult merken dat zowel het werkplezier als het veiligheidsbesef toeneemt en dat er efficiënter gewerkt gaat worden. Daarnaast zal het ziekteverzuim dalen. Zo zijn er nog veel meer neveneffecten waar te nemen.

Kortom: investeren in opleiding loont, u krijgt er veel voor terug. Niet voor niets is aandacht voor veilig en gezond werken het hart van certificeringssystemen zoals VCA, ISO en de veiligheidsladder.

 

Meer weten? Neem dan contact op met één van onze accountmanagers.
T 026 – 355 0100
E info@ipcgroen.nl

Deel deze pagina