De maakbare wereld is oude koek: boomopleidingen IPC Groene Ruimte in beweging

Onze fysieke leefomgeving verandert en IPC Groene Ruimte kentert mee. In de loop der jaren is de mens gaan realiseren dat de wereld allesbehalve maakbaar is. In de visie op ruimtelijke ordening is dan ook plaats gemaakt voor natuurvolgende processen, biodiversiteit en ecosysteemdiensten. Ronny Sprong, opleidingscoördinator van de boomopleidingen en Rob Borst, senior consultant bij IPC Groene Ruimte delen hun plannen voor toekomstige boomopleidingen bij IPC Groene Ruimte. 

De maakbare wereld, het idee dat we als mens buiten de natuur staan, kwam op na de Tweede Wereldoorlog. Europa was in verval geraakt waardoor de weg voor economische groei werd vrijgemaakt. Het herstel van zowel sociaal maatschappelijke als economische waarden had vanzelfsprekend prioriteit, ook al ging dat ten koste van de biosfeer.  

De economische groei die Europa over de decennia doormaakte is ongekend, maar de ecologische ongemakken die daar tegenover staan, groeiden mee. De veranderingen als gevolg van menselijke uitstoot hangt ons als het zwaard van Damocles boven het hoofd. Als we de opwarming van de aarde niet weten terug te dringen, is de rekening die we betalen hoog: denk aan afname van biodiversiteit, voedselzekerheid, problemen met water, hittestress en toename van overstromingen. Mede om die reden heeft de Verenigde Naties de Sustainable Development Goals (SDG) besloten, een ontwikkelingsagenda voor de periode van 2015 tot 2030. De zeventien ontwikkelingsdoelen gelden voor alle landen en voor alle mensen. Ze lopen uiteen van het bestrijden van extreme armoede en ongelijkheid tot klimaatverandering.  

Samenwerking tussen vakgebieden 

Voor IPC Groene Ruimte zijn drie doelen relevant: leven op land, leven op water en klimaatactie. Zo is de gedachte dat de opleidingen waarde moeten toevoegen aan deze duurzaamheidsdoelen. De fonkelnieuwe opleiding European Tree Manager (ETM) is hier al op afgestemd. "De opleiding is volledig gericht op SDG's en waardebepaling", vertelt Rob. "De European Tree Manager wordt – ook in het kader van de omgevingswet - klaargestoomd om volwaardig deel te nemen aan de regietafel. Zodat de ETM'er op gelijk niveau kan meepraten met collega's van stedenbouw, infrastructuur, waterbeheer, woningbouw en ga zo maar door."  

Bomen hebben naast het vermogen om CO2 op te vangen en luwte te bieden tijdens warme dagen, de capaciteit om hemelwater te bergen. Hoe beter de groeiplaats, hoe meer het vermogen en hoe meer die bijdraagt. "Dat betekent dat de European Tree Manager kan helpen in het vraagstuk hoe water op te vangen in de stedelijke omgeving", gaat Rob verder. "Stel dat waterbeheer afspraken maakt over waterbuffering in de omgeving, kan de afdeling een European Tree Manager inschakelen om na te gaan hoeveel bufferend vermogen groeiplaatsen hebben in de omgeving. De European Tree Technician (ETT) voert vervolgens een waterbufferingsmeting uit om daar een antwoord op te formuleren."  

Veranderingen 

Wageningen University & Research (WUR) werkt momenteel aan methodieken die moeten berekenen hoeveel water de Nederlandse bossen verdampen. "Zodra die klaar zijn, integreren we ze in de ETT-opleiding", aldus Rob. Ronny vult aan: "Eerst moet de wetenschap er wat van vinden. Zij introduceren methodieken, normen en indicaties die wij vervolgens vertalen naar de praktijk. Dat is de uitdaging van IPC Groene Ruimte: van wetenschap en wet- en regelgeving naar het toepasbaar maken naar de werkende wereld." 

'Elk organisme heeft wensen en voorkeuren die we weer beschikbaar moeten maken in de buitenruimte. De natuur doet de rest'

Samenvattend wordt van de toekomstige European Tree Manager verwacht een gedegen duurzame strategie te ontwikkelen voor het gehele bomenbestand, een 'helicopterview'-rol. De European Tree Technician is daarentegen inzetbaar op tactisch en technisch niveau, denk aan het uitvoeren van een boom- of groeiplaatsonderzoek om een situatie in kaart te brengen. De European Tree Worker (ETW) ontfermt zich over het uitvoerende gedeelte zoals het fysiek voorbereiden van de groeiplaats en het planten van de boom. Rob: "De ETM'er kijkt waar de prioriteiten liggen richting de toekomst in het kader van klimaatactie, biodiversiteit en duurzaamheid. De ETT'er werkt vervolgens verschillende technische scenario’s uit die de strategie van de ETM’er onderbouwt. De European Tree Worker komt om de hoek kijken bij de uitvoer, nadat de European Tree Technician de besluiten van de ETM'er heeft doorgeschreven in de contracten. De ETW'er gaat die op een slimme en duurzame wijze te realiseren." Denk hierbij aan CO2-reductie, natuurvolgend werken, geluidsarm werken, circulair werken, integraal werken en ga zo maar door. 

ETT'ers leren methodieken aan om boom- of groeiplaatsonderzoek te doen

Doorlopende leerlijn 

Dat de ETW'er, ETT'er en ETM'er in één lijn met elkaar in verbinding staan, wordt bij IPC Groene Ruimte ook wel de doorlopende leerlijn genoemd. De boomopleidingen moeten straks nauwer aansluiten bij de problematiek waar we in onze huidige leefomgeving tegenaan lopen. Zo komt er meer aandacht voor natuurlijke processen. Ronny: "Elk organisme heeft wensen en voorkeuren die we beschikbaar moeten maken in de buitenruimte. De natuur doet de rest." Rob vult aan: "Van maakbaar naar natuurvolgend. We moeten het proces op gang brengen zodat de natuur haar werk kan doen." 

Urban Tree and Forest Management 

Wanneer we het specifiek over bomen binnen die natuurlijke processen hebben, spreekt Ronny over bomen in optimale functievervulling laten komen. Anders gezegd: een boom zo optimaal mogelijk een boom laten zijn, gebruik makend van al haar krachten. Daarbij is de boven- en ondergrondse groeiplaats minstens zo belangrijk. Die is immers grotendeels bepalend in hoeverre een boom haar functie kan vervullen. Het coördineren van al die groeiplaatsen en daarbij horende bomen – ongeacht locatie - is Urban Tree and Forest Management.  

Ronny: "Frans Timmermans stelt in het kader van de Green Deal dat er 37.000 hectare boomoppervlak bij moet in Nederland. Waar maakt niet uit: op een flat, in een bos of tuin – bedenk het maar. Ze moeten oud kunnen worden en ertoe kunnen doen, optimaal gaan functioneren. Begrijpelijk is dat we geen boom kunnen missen die er nu al staat." Rob: "Wanneer je onder een linde staat in het centrum van Arnhem, moet het niet zo zijn dat je anders naar die boom kijkt dan wanneer deze in het bos staat. Het is een boom die bij hetzelfde systeem hoort. Dat is de essentie van Urban Tree and Forest Management: wegblijven van functiescheidingen, integraal denken en doen." 

'Een boom moet doen waar ze goed in is, daar hebben wij haar al die jaren in beperkt'

Boomwaarde 

Om bomen zo goed mogelijk boom te laten zijn is de ondergrondse groeiplaats belangrijk, maar ook hoe je met de bovengrondse groeiplaats omgaat. "Als je wil dat een boom zoveel mogelijk bijdraagt, moeten we af van snoeien, opkronen en maaien. Die boom moet doen waar ze goed in is, daar hebben wij haar al die jaren in beperkt", besluit Ronny. "Dat betekent dat gemeenten anders naar hun bomenbestand moeten kijken. De suggestieve “boomveiligheid” bepaalt helaas en onnodig nog steeds voor een groot deel dat we bomen omzagen in Nederland. Boomwaarde hoort nog te weinig thuis in dat rijtje. Breng eens in beeld: wat voor kapitaal heb je buiten staan?" Aan IPC Groene Ruimte de taak deze waarden en visies te vertalen naar de opleidingen. Zowel de aansluitende leerlijn als Urban Tree and Forest Management moeten die kentering richting geven. De opleidingen zijn volop in beweging. 

Deel deze pagina